- Πως εκδηλώνεται στην εφηβεία η χαμηλή αυτοεκτίμηση;
Η αυτοεκτίμηση είναι πολύ βασική για την επιτυχημένη αλλά και ευτυχισμένη ζωή ενός ατόμου, καθώς επηρεάζει την σχέση του ατόμου με τον εαυτό του, κάθε άλλη σχέση του κοινωνικά, αλλά και την ακαδημαϊκή – επαγγελματική του πορεία.
Τα πρώτα χρόνια της ζωής ενός ατόμου είναι καθοριστικά καθώς αποτελούν την βάση για το χτίσιμο της εικόνας του με τον εαυτό του.
Τα κύρια χαρακτηριστικά των παιδιών με χαμηλή αυτοπεποίθηση:
- Έντονο αίσθημα ανασφάλειας
- Δυσκολία κοινωνικής ένταξης – μειωμένες κοινωνικές δεξιότητες
- Δυσκολία στις διαπροσωπικές σχέσεις
- Υπερβολική αγωνία για το τι σκέφτονται οι άλλοι
- Εστίαση στα αρνητικά στοιχεία της προσωπικότητάς τους
- Έλλειψη εμπιστοσύνης στις προσωπικές τους απόψεις
- Διαταραχές στη συγκέντρωση, τον ύπνο ή την διατροφή
- Συνεχής φόβος αποτυχίας (π.χ διαγωνίσματα)
- Φοβίες
- Κατάθλιψη
- Άγχος
- Γιατί οι έφηβοι σε αυτή την ηλικία αναπτύσσουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και ποιοι παράγοντες το προκαλούν;
Οι βασικές αιτίες για τη χαμηλή αυτκετίμηση του ατόμου συνήθως αφορούν το οικογενειακό του περιβάλλον, μιας και τα βιώματα της παιδικής μας ηλικίας είναι ικανά να μας κατευθύνουν σε μεγάλο βαθμό. Ακόμη, μπορει να υπάρχουν και άλλοι παράγοντες είτε ατομικοί είτε του περιβάλλοντος τους που να έχουν συντελέσει σε αυτό το συναίσθημα.
Κάποια στοιχεία που επηρεάζουν το κάθε άτομο είναι:
Από το οικογενειακό περιβάλλον:
- Υπερβολικά αυστηροί γονείς
- Επικριτικοί γονείς
- Εντάσεις και διαμάχες μεταξύ των γονέων
- Η υπέρ- προστατευτικότητα που πολλές φορές μπορεί να αποτρέψει την ανάληψη ευθυνών
- Τα αυστηρά όρια που θέτουν οι γονείς
- Οι συνεχόμενες συγκρούσεις των γονέων, που δίνουν συνήθως στο παιδί την εντύπωση ότι φταίνε για αυτό που συμβαίνει.
Από το κοινωνικό περιβάλλον του παιδιού:
- Οι αποδοκιμασίες ή αδιαφορία από σημαντικά άτομα στην ζωή ενός παιδιού (όπως οι γονείς, δασκάλοι, παππούδες, φίλοι), δημιουργούν πολλές φορές σκέψεις όπως, «δεν είμαι σημαντικός/ικανός» ή «δεν αξίζω».
- Οι τραυματικές εμπειρίες όπως η συναισθηματική πίεση, το bullying κα.
- Τι πρέπει να κάνουμε για να μη μας νοιάζει η γνώμη των άλλων;
Μια παγίδα στην οποία συχνά πέφτουμε είναι πως δίνουμε χώρο στα σχόλια και τη γνώμη των άλλων!
Είναι πολύ σημαντικό να συμβουλευόμαστε και να εμπιστευόμαστε τη γνώμη των σημαντικών ανθρώπων στη ζωή μας που γνωρίζουμε πως θέλουν το καλό μας, όταν όμως υπάρχουν σχόλια αρνητικά που μας κάνουν να μην αισθανόμαστε ωραία είναι σίγουρο πως δε χρειάζετε να δίνουμε χώρο στη ζωή μας σε αυτά. Άλλωστε μια γνώμη για να έχει βάση είναι σημαντικό να προέρχεται από άτομα που νοιάζονται για εμάς και να έχει θετικό χαρακτήρα.
Την επόμενη φορά που θα έρθετε σε δύσκολη θέση με κάποια σχόλια, κάντε τις εξής ερωτήσεις στον εαυτό σας:
- Αυτό το άτομο είναι σημαντικό για εμένα;
- Η άποψη αυτή ισχύει;
- Το πιστεύω εγώ για εμένα αυτό;
- Είναι μια αντικειμενική άποψη ή η προσωπική γνώμη ενός ατόμου;
- Πόσοι πιστεύουν το ίδιο για εμένα;
- Παίζει κάποιο ρόλο στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης του ατόμου η προσωπικότητά του;
Έπειδη δεν πρόκειτε για κάποια διαταραχή, αλλά καθαρά για ψυχοσυναισθηματική δυσκολία, συνήθως αφορά στο περιβάλλον σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό και λιγότερο στην προσωπικότητα ενός παιδιού.
Ένα εσωστρεφές παιδί δεν έχει παράλληλα και χαμηλή αυτοεκτίμηση, όμως μπορεί με την όχι κατάλληλη υποστήριξη του περιβάλλοντως να οδηγηθεί σε χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Ποιοι παράγοντες καθορίζουν την ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης;
– Η σχέση του παιδιού με τους γονείς ή τους φροντιστές του
– Η ποιότητα των σχέσεων με τους γονείς του
– Η σχέση των γονέων μεταξύ τους
– Οι συγκρίσεις που κάνουμε του εαυτού μας με τους άλλους
- Τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να νιώσουμε καλύτερα με τον εαυτό μας;
- Μιλάμε θετικά για τον εαυτό μας: Μπορείτε να γράψετε 5 θετικά πράγματα για τον εαυτό σας ή να βρείτε 5 θετικά πράγματα που κάνατε μέσα στην ημέρα σας, σημειώστε τα σε ένα χαρτί βάλτε το σε ένα εμφανές σημείο και διαβάστε τα κάθε φορά που νιώθετε δύσκολα.
- Εμπιστευτεί περισσότερο τον εαυτό σας: Δείξτε περισσότερη εμπιστοσύνη στις σκέψεις σας, τις απόψεις σας και τις επιλογές σας, για κάποιο λόγο υπάρχουν μέσα μας. Αυτή η διαδικασία θα σας βοηθήσει να νιώθετε πιο καλά και με μεγαλύτερη εμπιστοσύνη ως προς τον εαυτό σας, με αποτέλεσμα να έχετε όλο και λιγότερο την ανάγκη από την γνώμη των άλλων.
- Διαχειριστείτε τα συναισθήματά σας: α) Αναγνώριση (π.χ. τώρα νιώθω ανησυχία, στρες, μοναξιά, θυμό κλπ. β) Αποδοχή (είναι ΟΚ που νιώθω ανησυχία, στρες, μοναξιά, θυμό κλπ, δεν είναι αποτυχία ούτε ντροπή , γιατί πολλές φορές νιώθουμε άσχημα για τα δύσκολα συναισθήματα που βιώνουμε, γ) Έκφραση- επικοινωνία με κατάλληλο τρόπο (είτε γράφοντας ημερολόγιο, είτε μιλώντας με κάποιον που εμπιστευόμαστε).
- Πώς μπορούμε να αποκτήσουμε περισσότερη αυτοπεποίθηση;
- Ξεκινήστε να θέτετε στόχους που μπορείτε να επιτύχετε.
- Προσπαθήστε να αναγνωρίσετε τα δυνατά σας σημεία όπως και τα αδύναμά σας σημεία. Μην φοβάστε να ζητήσετε βοήθεια από τους άλλους. Το να ζητάμε βοήθεια δεν είναι σημάδι αδυναμίας – απεναντίας, είναι σημάδι δύναμης.
- Ποτέ μη συγκρίνετε τον εαυτό σας με τους άλλους.
- Μην επιτρέπετε στα αρνητικά συναισθήματα να σας ελέγχουν και προσπαθήστε να τα λύνετε μέσω της συζήτησης.
- Απομακρυνθείτε από όσους δεν σας κάνουν να νιώθετε ότι αξίζετε.
- Προσπαθήστε να ξεπεράσετε το παρελθόν και να απολαμβάνετε περισσότερο το παρόν.
- Υπάρχουν ασκήσεις ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης, και αν ναι είναι αποτελεσματικές;
Υπάρχουν αρκετές ασκήσεις – μέθοδοι για την ενίσχυση της αυτοκετίμησης, θα σας πρότεινα να ακολουθήσετε όμως τις οδηγίες κάποιου ειδκού σχετικά με αυτές, καθώς δεν είναι όλες εξίσου βοηθητικές και αποτελεσματικές για τον κάθε έναν.
Κάτι που εγώ χρησιμοποιώ αρκετά στο γραφείο μου όταν δουλεύω με εφήβους είναι η εξής άσκηση:
- Καταγράψτε σε ένα χαρτί μια κατάσταση που σας δημιούργησε έντονα συναισθήματα
- Έπειτα σημειώστε μια θετική και μια αρνητική σκέψη για αυτή την κατάσταση
- Κάντε αυτή τη διαδικασία για κάθε κατάσταση που σας δυσαρεστεί, τέλος, συγκεντρώστε σε μια λίστα μόνο τις θετικές σας σκέψεις. Αυτό το χαρτί θα γίνει η “ασπίδα” σας για το μέλλον.
- Ποιες είναι οι διαφορές ανάμεσα στην αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση;
Αυτοπεποίθηση: Είναι η σιγουριά που νιώθουμε πως μπορούμε να καταφέρουμε κάποια πράγματα και να ανταποκριθούμε σε διάφορες απαιτήσεις. Παράλληλα όμως, δεν είναι σταθερή σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας, αντιθέτως σε κάποιες περιόδους μπορεί να το νιώθουμε πιο έντονα αυτό το αίσθημα και κάποιες άλλες λιγότερο. Άρα η αυτοπεποίθηση εστιάζει περισσότερο στις δυνατότητές μας.
Αυτοεκτίμηση: Είναι η βασική αίσθηση που έχουμε για τον εαυτό μας, κατά πόσο δηλαδή νιώθουμε ότι “αξίζουμε”. Είναι κάτι που καθορίζετε από τα βιώματα των παιδικών μας χρόνων, το περιβάλλον μας και αφορά το τι νιώθουμε ότι “είμαστε”. Άρα δηλαδή, την εσωτερική αίσθηση που έχουμε για τον εαυτό μας.
- Ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος της οικογένειας και των φίλων μας σε αυτά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε καθημερινά και με ποιο τρόπο μπορούν να μας βοηθήσουν να ενισχύσουμε την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση μας;
Ο ρόλος της οικογένειας είναι πολύ σημαντικός για την εξέλιξη της αυτοεκτίμησης, αλλά και της αυτοπεποίθησής μας.
Ωστόσο, μπορεί να παρατηρήσουμε ότι η περισσότερη επιρροή που διαταράσει την ισορροπία και την ηρεμία μας προέρχεται από την οικογένεια και το περιβάλλον μας.
Τότε χρειάζεται να κάνετε τα εξής:
- Εξηγήστε στους δικούς σας ανθρώπους τι σας ενοχλεί και τι σας κάνει να νιώθετε κάθε συμπεριφορά πράξη, ή λόγια του.
- Ζητήστε τους να μην χρησιμοποιούν κριτική όταν σας μιλάνε και να συζητούν περισσότερο μαζί σας
- Περάστε ποιοτικό χρόνο κάνοντας πράγματα που σας ευχαριστούν με τους δικούς σας ανθρώπους και εάν νιώθτε ότι πιέζεστε, πάρτε λίγο χρόνο ή αποστάσεις
- Εστιάστε στον προσπικό σας χρόνο. Βρείτε τι σας αρέσει και τι σας ικανοποιεί και ξεκινήστε να αφιερώνετε χρόνο σε αυτό.
Τι μπορούν να κάνουν οι άλλοι για εσάς:
- Να σας στηρίζουν σε μια αποτυχία ή δυσκολία
- Να σας επαινούν πιο συχνά
- Να μάθουν να σας αποδέχονται γ’ αυτό που είστε και έτσι ακριβώς όπως είστε
- Να ακούνε περισσότερο το συναίσθημά σας και να ανταποκρίνονται σε αυτό
- Να σας ακούνε και να μην προσπαθούν να σας “επιβάλλουν” τα δικά τους θέλω
Τέλος, μπορεί η ψυχοθεραπεία να βοηθήσει αποτελεσματικά το άτομο που αισθάνεται ότι έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, καθώς επικεντρώνετε στις σκέψεις και το συναίσθημά του και με τον κατάλληλο τρόπο σύμφωνα με το κάθε άτομο προσπαθεί να τα ενισχύσει θετικά, ώστε να έχει μια καλύτερη σχέση με τον εαυτό του απαλλαγμένοι από όσες δυσκολίες προκύπτουν στην καθημερινότητα λόγω αυτού.
Αγγελική Καβαλλιεράτου
Ψυχολόγος / Συστημική Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια
MSc Κλινική & Κοινοτική Ψυχολόγος
Μετ. Παιδοψυχολογίας & Ψυχολογίας Εφήβων
