Συχνά οι γονείς αναρωτιούνται:
«Γιατί χρειάζονται τα όρια;»
«Πως βάζουμε όρια;»
«Γιατί τα παιδιά δεν κατανοούν τη χρησιμότητα των ορίων;»
«Θα με αγαπάνε τα παιδιά μου αν βάλω όρια;»
Τα παιδιά δυσκολεύονται να διαχειριστούν διάφορες καταστάσεις και συνθήκες στην καθημερινότητα λόγω της έλλειψης ορίων.
Τι είναι τα όρια:
- Είναι οι λογικοί κανόνες που τίθενται για την προστασία, ασφάλεια και υγεία τόσο των παιδιών, όσο και των άλλων.
- Τα όρια και οι κανόνες είναι διαφορετικά σε κάθε οικογένεια ανάλογα με την προσωπικότητα και τις ανάγκες γονέων και παιδιών και το πιο σημαντικό τα όρια είναι μέρος των θεμελίων πάνω στα οποία χτίζονται οι σχέσεις γονέων – παιδιών.
Γιατί οι γονείς δυσκολεύονται τόσο πολύ να βάλουν όρια;
Συχνά οι γονείς δυσκολεύονται να βάλουν όρια στη σχέση τους με το παιδί και σε αυτό τους εμποδίζουν σκέψεις και συναισθήματα ενοχής.
Μερικές από τις πιο συχνές σκέψεις των γονιών είναι οι εξής:
«Δε θέλω να γίνω αυστηρός σαν τους γονείς μου»
«Τα παιδιά πρέπει να είναι ελεύθερα»
«Τις λίγες ώρες που μπορώ να βλέπω το παιδί μου, δε θέλω να αισθάνεται ότι το περιορίζω»
«Δεν ξέρω ούτε πού, ούτε πώς, να βάλω όρια»
«Δεν μπορώ ο ίδιος πολλές φορές να βάλω όρια στον εαυτό μου, πώς θα βάλω στο παιδί μου»;
Γιατί είναι χρήσιμα τα όρια;
Τα όρια βοηθούν στην εξασφάλιση της σωματικής και ψυχικής ασφάλειας των παιδιών.
Καλλιεργούν την ενσυναίσθηση και τα βοηθούν να κατανοήσουν τους κανόνες και τις προσδοκίες των άλλων.
Η οικογένεια συνεργάζεται καλύτερα ενώ τα παιδιά γίνονται πιο υπεύθυνα και σέβονται τον εαυτό τους και τους άλλους.
Το παιδί γνωρίζει τις πραγματικές δυνατότητές του και δε χάνεται στο χάος της επιθυμίας του.
Τι συμβαίνει όταν δεν υπάρχουν όρια;
Χωρίς όρια το παιδί δεν μαθαίνει την υποχώρηση, την εκτίμηση, τον συμβιβασμό αλλά και τον σεβασμό.
Δεν ξέρει να μοιράζεται και αρκετές φορές δυσκολεύεται να αλληλεπιδράσει με τους άλλους ισότιμα.
Δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί στους στόχους του.
Ο κίνδυνος να αναπτύξει κακή κοινωνική συμπεριφορά είναι μεγαλύτερος.
Τα παιδιά που δεν έχουν σταθερά όρια στο σπίτι δυσκολεύονται να προσαρμοστούν σε περιβάλλοντα όπου υπάρχουν κανόνες όπως είναι η σχολική τάξη, ενώ εμφανίζουν και δυσκολίες ένταξης στην ομάδα.
Πως θέτουμε τα όρια;
Σε μικρές ηλικίες τα όρια και οι κανόνες πρέπει να εξηγούνται όσο το δυνατό πιο απλά και ξεκάθαρα και να επαναλαμβάνονται όταν χρειάζεται.
Πρέπει επίσης οι γονείς να συμφωνούν όσο το δυνατό μεταξύ τους στην οριοθέτηση των παιδιών τους και οι κανόνες τους να είναι όσο το δυνατό ξεκάθαροι, σταθεροί και συγκεκριμένοι, ώστε να μην προκαλείται σύγχυση στα παιδιά.
Όρια ανα ηλικακή ομάδα:
- 0-1 ετών: Προσπαθήστε ως γονείς να καλύψετε τις ανάγκες του βρέφους με τροφή, άγγιγμα, αγκαλιά, χαμόγελο και τη γενική φροντίδα του.
- 1-3 ετών: Χαρακτηριστικό αυτής της ηλικίας είναι η άρνηση πχ. «όχι δεν θέλω να κοιμηθώ από τώρα», η οποία συχνά συνοδεύεται από επίμονο κλάμα, ουρλιαχτά κλπ. Πρόκειται για μια φυσιολογική αντίδραση.
- 3-5 ετών: τα παιδιά αναπτύσσουν πλευρές της προσωπικότητας τους και διαμορφώνουν το χαρακτήρα τους.
Για να θέσουμε τα όρια: εξηγούμε τους λόγους που θέτουμε όρια, ακούμε τις ανάγκες και αυτό που θέλει να μας πει το παιδί, δίνουμε εναλλακτικές λύσεις.
Χρήσιμες συμβουλές για τους γονείς:
Το πιο αποτελεσματικό για τα παιδιά είναι να λειτουργούν οι γονείς ως πρότυπα.
Ανάλογα με την ηλικία του παιδιού σας, χρειάζεται να είστε επεξηγηματικοί, δείξτε λοιπόν στο παιδί με ποιον τρόπο η πράξη του μπορεί να ενόχλησε ή να έβλαψε και θέστε σαφείς κανόνες αναφορικά με την συγκεκριμένη πράξη (π.χ. δεν χτυπάμε ποτέ κανέναν).
Παράλληλα, μην ξεχνάτε να ενισχύετε θετικά και να επιβραβεύετε το παιδί σας κάθε φορά που δρα με τον επιθυμητό τρόπο.
Να είστε αποφασιστικοί και σίγουροι (τρόπος ομιλίας, τόνος της φωνής, στάση του σώματος) αλλά ταυτόχρονα ήρεμοι και τρυφεροί
Η κριτική επικεντρώνεται στην πράξη και όχι στο παιδί ως άτομο
Τα πολύ αυστηρά όρια κάνουν το παιδί να αντιδρά σε αυτά
Δώστε του εναλλακτικές ώστε να εκτονώσει την ενέργεια του (π.χ. Αν θέλει να παίζει μπάλα στο σπίτι, προτείνετέ του να παίξει στην αυλή)
Προσφέρετε στο παιδί πρότυπα συμπεριφοράς για μίμηση
Θυμηθείτε να ενισχύετε θετικά το παιδί σας
Επιβράβευση / συνέπεις για τις συμπεριφορές του παιδιού:
Ωςεπιβράβευση θεωρούμε κάθε τι που βιώνεται ως θετικό από το παιδί (π.χ. γλυκό, παιχνίδι, βόλτα, έπαινος)
Στόχος: να ενισχύσει την επιθυμητή συμπεριφορά, ώστε να γίνεται πιο συχνά
Συνέπειες: στερείτε κάτι το παιδί που του αρέσει ΚΑΙ το έχει προκαλέσει το ίδιο
Στα μικρά παιδιά βέβαια είναι σημαντικό να εξηγούμε γιατί δεν αποδεχόμαστε κάποιες συμπεριφορές
Συχνά ξεχνάμε ότι όλα αυτά που οι ενήλικες θεωρούμε αυτονόητα και «κοινή λογική», δεν είναι καθόλου έτσι για τα παιδιά.
Σε περίπτωση που δυσκολεύεστε να διαχειριστείτε τις δύσκολες συμπεριφορές του παιδιού σας, χρειάζεται να συμβουλευτείτε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας για να σας βοηθήσει κατάλληλα και ως γονείς με συμβουλευτική, αλλά και ίσως το ίδιο το παιδί να διαχειριστεί το συναίσθημά του κατάλληλα.
Αγγελική Καβαλλιεράτου
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας / Ψυχολόγος BSc
Κλινική & Κοινοτική Ψυχολόγος MSc
Ειδικευόμενη Συστημική Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια
Μετεκπαίδευση στην Παιδοψυχολογία και Ψυχολογία Εφήβων
